Digging the digital

Ik heb een hulpvraag aan het einde van dit bericht! Want soms vallen dingen goed op hun plek. Afgelopen weken waren gepland om veel te schrijven. Dat begint nu redelijk op de rit te komen, maar tegelijk zijn er wat toevallige gebeurtenissen. Ik spreek de Creative Director van een blad dat héél goed past bij het onderwerp van mijn boek. Ik vertelde op de radio over het project, ontmoette een professor in neuropsychologie die onderzoek doet naar de leereffecten van schrijven met de hand. En ik zie op TV dat een meervoudig Europees en wereldkampioen in de atletiek zweert bij haar notitieboeken!

Lees je dit voor het eerst, welkom! Mijn naam is Frank Meeuwsen en ik ben in mei 2025 gestart met een onderzoek/project/boekidee rondom het vraagstuk “Hoe gebruiken creatieve professionals een papieren notitieboek als startpunt voor hun creatieve werk, en welke patronen zijn daar te ontdekken die voor andere kenniswerkers interessant en inspirerend zijn?” Je kunt hier alle details lezen. In dit weekbericht praat ik je bij over de voortgang en wat er aan komt.

Op de radio over notitieboeken praten. Hoe fijn is dat? Ik was te gast bij Radio Aalsmeer in het programma “Uur van Puur”. Anna-Maria Giannattasio presenteert de show en ik mocht er over mijn project vertellen. De oplettende lezer weet dat ik Anna-Maria al langer ken en ik sprak haar afgelopen zomer over haar eigen gebruik van mindmaps en notities.
Je kunt de uitzending online terugluisteren, mijn interview begint zo’n 10 minuten in de show. We hebben het over de geschiedenis van notitieboeken, wat ik uit de interviews heb gehaald en wat de toekomstplannen zijn.

Ik was op bezoek bij Flow Magazine. Het magazine voor slow living, offline creativiteit en een betere balans in je leven vind ik altijd erg leuk om door te bladeren. Elke editie heeft speciale inserts, vaak met mooi papier en speciale illustraties. Ik had een gesprek met Irene Smit, een van de oprichters en creative director van het blad.
Ze is altijd druk in de weer met papier, heeft een uitgebreid systeem waar ze al haar knipsels en ideeën bewaart en is een pleitbezorger voor de fysieke papieren plank bij het magazine. De plank is een muur waar alle pagina’s van de aankomende editie zijn opgehangen, zodat je in één oogopslag een gevoel krijgt van het bladritme, de indeling en hoe tekst en beeld tot elkaar verhouden. Zoals ze zelf zegt: “Op een computerscherm kan ik het bladritme niet voelen. Het is te eendimensionaal. Als ik het voor me zie op een muur, waar ik kan schuiven, schrappen en krabbelen, dan komt een editie tot leven."

Haar favoriete werkplek is de eettafel thuis. Op vrijdag zit ze daar, met al haar notities, agenda, post-its, knipsels en losse ideeën. Daar heeft ze de ruimte om te associëren, verbanden te leggen, keuzes te maken, na te denken over eerdere ideeën die ze zag. De fysieke ruimte is voor Irene heel belangrijk. Het brengt een extra laag in haar werk die het rijker maakt en meer diepgang geeft.

Natuurlijk is er de polaroid waar je Irene voor de plank ziet!

Is met de hand schrijven nu echt beter voor je brein? Gevoelsmatig kan iedereen dat beamen. Je hebt zelf vast voorbeelden hoe een geschreven notitie of mindmap je meer in een flow bracht dan dezelfde activiteit op een telefoon, tablet of computer. Maar werkt het ook echt zo in je brein? “Zeker wel!” zegt Audrey van der Meer, als ik haar via video spreek op haar werkkamer aan de Norwegian University of Science and Technology in Trondheim, Noorwergen. Audrey is professor in neuropsychologie en is co-auteur van een wijdverspreid onderzoek uit 2024: “Handwriting but not typewriting leads to widespread brain connectivity"

Door middel van EEG onderzoek werd de hersenactiviteit zichtbaar van studenten in twee groepen. Een groep schreef teksten met pen en papier, een andere op de computer. Bij het schrijven met de hand waren er veel uitgebreidere patronen te zien in de hersenen, meer dan bij het typen op een toetsenbord. De manier waarop deze patronen en verbindingen werden gemaakt in de hersenen wijzen er op dat ze cruciaal zijn voor leren en het vormen van je geheugen. Kort gezegd: Met de hand schrijven is gunstig voor je eigen leerproces.
In het boek ga ik dieper in op dit en andere onderzoeken. Audrey heeft me uitgebreid verteld hoe haar kijk is op het gebruik van pen en papier, hoe het creativiteit stimuleert en wat de rol van tablets is in kennis opslag.
Ze is geen tegenstander van digitale middelen, maar pleit voor een kritische blik. “Beslis per taak wat het beste middel is om die taak uit te voeren. Soms kan dat prima een computer zijn.” Met name in het basis- en voortgezet onderwijs is de balans zoek volgens haar. Ze is heel duidelijk over de gevolgen van teveel schermgebruik:

Als je bepaalde connecties en neurale netwerken in je brein niet gebruikt, dan verdwijnen ze voor altijd… use it or lose it.

Olympisch kampioen worden door alles in je notitieboeken bij te houden? Femke Bol doet het! Bij Eva Jinek vertelde ze hoe ze alles in haar leven vastlegt in notitieboeken. Trainingschema’s, mentale gezondheid, haar hoofd leegmaken. Het is allemaal terug te vinden haar stapel notitieboeken, waar ze maar steeds van bij blijft kopen.

Het maakt me heel rustig. Dat ik weet, alles staat er duidelijk. Ik kan alles goed teruglezen.

De hulpvraag: Wie kan me introduceren bij Femke Bol of iemand van haar team? Ik wil meer over haar notitieboeken-liefde weten en ze natuurlijk mooi in beeld brengen!

Je kunt de uitzending van Eva terugkijken bij NPO Start. Het gesprek met Femke begint rond 38 minuten.

Dit was de week van 1 november - 12 november. Tot volgende week! Eerdere weekberichten lees je hier op de site.